Er zijn van die onderwerpen die langs me heen gaan als ze in het nieuws komen. Dat komt dan meestal omdat ik er niks van begrijp. De financiële crisis is zo’n onderwerp waar ik en heel veel anderen weinig van begrijpen. En dat is nou net een onderdeel van het probleem.
“Hoe minder mensen het nog snappen, hoe meer ruimte voor misrekeningen, moedwil en misverstand.”
Sinds ik het boek ‘Dit kan niet waar zijn.’ van Joris Luyndijk heb gelezen is de financiële wereld minder raadselachtig voor me. Voor dit boek heeft Joris zich twee jaar ondergedompeld in de financiële wereld. Hij is op onderzoek gegaan, heeft heel veel mensen uit die wereld geïnterviewd en begrijpt er stapje voor stapje meer van. Een wereld waar niet iedereen ‘slecht’ of een ‘graaier’ is, al heersen er wel andere wetten en logica dan in de wereld daarbuiten. Bijna alles draait om geld, targets, winst en aandeelhouders. En daar wordt alles en iedereen op beoordeeld.
“Het is in het zakenleven ook zo tegenstrijdig”, ging de medewerker verder. “Als jij een heel goeie deal sluit door iemand te naaien ben je de held. Ik bedoel, het draait toch om geld verdienen aan anderen? Farmaceutische bedrijven proberen je zo veel mogelijk medicijnen te laten slikken, terwijl ze zichzelf wijsmaken dat hun werk draait om mensen beter maken.”
En het gaat ver. Heel ver. Banken hebben haast ongemerkt inmiddels zoveel macht en zeggenschap dat ze eigenlijk niet meer te controleren of in te tomen zijn door de politiek, overheid of anderen.
“Bij corruptie doe je in ruil voor geld iets wat je anders niet had gedaan. Capture gaat een stap verder. Daarbij is er geen geld meer nodig, omdat je als politicus, toezichthouder of wetenschapper oprecht bent gaan geloven dat de wereld in elkaar zit zoals de bankiers ‘m schetsen.”
Hoe ik het door dit boek heb begrepen: banken gaan voor steeds meer winst, omdat ze afhankelijk zijn van hun aandeelhouders. En die willen winst, anders zijn hun aandelen minder waard. Alle werknemers worden dus ook afgerekend op hun resultaten en targets. Daarbij gaat alles om de resultaten voor nu: deze week, deze maand, dit jaar. Het lange termijn denken en handelen schiet er dan dus bij in. Onder andere hierdoor kon het dus gebeuren dat er allemaal financiële producten zijn bedacht en verhandeld die op het moment zelf voor winst zorgden, maar die op langere termijn geen stand kunnen houden waardoor alles als een luchtbel uit elkaar klapt.
Als ieder ander bedrijf zoiets doet, is het einde verhaal en gaat een bedrijf failliet. Onze wereld is nu echter zo ingericht dat banken niet failliet mogen of kunnen gaan, omdat er dan veel meer mee omver getrokken wordt. En dat is natuurlijk best gek.
“Het doel moet zijn de financiële wereld zo in te richten dat een omvallende bank niet meer de wereldeconomie omver kan trekken: ’too big to fail’ is ’too big to exist’: wat niet failliet mag gaan, mag niet bestaan.”
Wat mij zelf verder nog opviel in dat boek, is dat mensen zo werden opgeslokt door hun werk en de cultuur die daar heerst, dat hun hele wereldbeeld erdoor veranderde. Er draait zoveel om geld, targets en succes hebben, dat dat het enige lijkt te zijn. Een van de geïnterviewden zegt er het volgende over:
“Het zingen van de vogels, dollen met de kinderen… Als je zo hard werkt, zei hij, beleef je dat soort dingen niet meer, en na een tijdje vergeet je dat ze bestaan. ‘Warmte en liefde geven aan je ouders… Deed ik niet meer. Ik stond er ook niet meer bij stil dat ik dat niet meer deed. Ik had mijn maten. Zij waren zoals ik. Ik was zoals zij.”
Dat vind ik heftig. Een verarming van je gevoelswereld in een sector die ver van de ‘gewone’ wereld afstaat. Of in ieder geval de wereld zoals ik ‘m graag zie: waar aandacht is voor iedereen, met respect voor jezelf, anderen en de natuur.
“Het grote gevaar is dat je je existentiële vragen uitbesteedt aan de bank, zeiden mensen die naar eigen zeggen in een waan hadden geleefd: je leven is een succes, want je hebt je target behaald.”
Na het lezen van dit boek begrijp ik een stuk meer van de financiële wereld en hoe het zo mis kon gaan, waardoor ik nieuwsberichten hierover met nieuwsgierigheid lees, in plaats van ze over te slaan. Het helpt me in mijn altijd verdergaande zoektocht naar het beter begrijpen van mensen en de wereld.
